Een curieuze Hooiberg : Koos van Zomeren in De Purmaryn, 1e Paasdag 2019

“De winter eindigde op 4 maart,’s middags om kwart over twaalf, toen het begon te regenen. Binnen een dag staken groene scheuten de kop op in het savannebruine weiland en flapwiekten de eerste kieviten over de Hollandse kade. Alles leek in gereedheid voor een stormachtige doorbraak van de lente, maar op het laatste moment kwam er een door de Azoren geproduceerd hogedrukgebied tussen.”

Uit: Een Vederlichte Wanhoop,1987

Het is, beste lezers, treurig gesteld met de toekenning van literaire prijzen. Neem nu een van de allerbeste  auteurs van Nederland, Koos van Zomeren (1946). Hij publiceert sinds 1965 (!)  romans, thrillers, natuurboeken, verhalen, gedichten, columns, reportages, autobiografisch werk... een oeuvre. Het houdt gelukkig nog niet op en het is allemaal goed. Soms is het zelfs beter en bepaalde boeken zijn zelfs het best: Otto’s Oorlog, Een Jaar in Scherven, Ruim Duizend Dagen Werk, Alle Vogels. In deze boeken gebruikt hij trouwens alle genoemde soorten stijlen  en blijft hij het overzicht volkomen meester.

Koos van Zomeren schrijft enigszins ingehouden, met veel, melancholieke, humor;  actuele maatschappelijke ontwikkelingen spelen een belangrijke rol, vooral met betrekking tot de natuur; nooit gebruikt hij ‘moeilijke’ woorden en, voor mij het belangrijkst: ieder boek is direct herkenbaar als een “van Zomeren”.

Buiten de prijzen?

En nog steeds geen echte literaire prijs gekregen! Nee, afgezien van de Sjoerd Leiker Prijs (2004) voor zijn gehele oeuvre, en de Jan Wolkersoeuvreprijs voor het beste natuurboek(2017) heeft hij dat niet. “Niet te begrijpen”, zou mijn schoonmoeder hebben gezegd. Hij deelt dit droeve feit met Marten Toonder en Maarten ‘t Hart. Een nominatie in 1997 op de AKO longlist voor het prachtige Meisje in het Veen,meer kon er niet af. Dit prachtige boek is ook al thriller, psychologische roman en natuurboek tegelijk, en speelt zich af in het Drentse hoogveen, dat alleen al zou genoeg hebben moeten zijn. Maar nee hoor.

Gelukkig blijft Koos van Zomeren onverstoorbaar doorwerken, met of zonder prijzen.

Hooiberg  is zijn nieuwste. “Een curieus boek”, zei Alexander Reeuwijk die Koos namens De Literaire Salon interviewde. “Dat is ook de bedoeling”, antwoordde Koos snedig. Maar uit het gesprek kwam voor mij naar voren dat bij alle uniekheid van Hooiberg het ‘gewoon’ weer een echte Koos van Zomeren is. Het gaat, onder een zeer duidelijke redactie, alle kanten op: fictie in de vorm van zeer korte verhalen en gedichten, non fictie in de vorm van natuuroverdenkingen, weergave van gesprekken en pure autobiografie: dagboeknotities zoals in zijn twee Privé Domeinboeken (Een jaar in scherven en  Nog in morgens gemeten). Het is een boek waarin hij ‘het ene zoekt en het andere vindt’. Ik houd van dat soort niet in te delen boeken.

Zet Koos achter een schrijfmachine-een computer gebruikt hij niet- en je krijgt een prachtig geschreven stuk, dat je steeds aan het denken zet. De schitterende beschrijvingen van zijn jeugd in Velp, Arnhem, het Gelderse rivierdorp Herwijnen, de liefdevolle portretten van zijn ouders, ooms en tantes. Natuurbeschrijvingen van Gelderland, de Wadden, de kust van Mauretanië; de Alpen en zijn verlangen naar klapeksters; de serie over het leven en onleven van het Nederlandse dier bij uitstek: Wat wil de Koe. De politieke thrillers uit de jaren ’70 met als hoogtepunt de persiflage op de toenmalige premier, Dries van Agt (De witte prins). De liefde voor zijn honden Rekel (Het complete Rekelboek) en Stanley, zo tragisch verongelukt (Alptraum). Vergeet ik nog zijn afrekening met zijn politieke verleden als oprichter van de Kommunistiese Partij Nederland/Marxisties Leninisties,  in  Die stad, dat jaar.

En het mooie is: als u nu begint, hoeft u zich het komende jaar niet meer af te vragen: wat zal ik nu eens gaan lezen ? Meer dan 1 meter Koos van Zomeren wacht op u. Ik benijd u nu al!

Leo Willemse