P.C.Hooftprijs 2019 voor Marga Minco
Franca Treur: “Toen ik gevraagd werd voor de jury van de P.C.
Hooftprijs 2019, vond ik dat een moeilijke beslissing. Werk van collega’s heb
ik nooit willen beoordelen. Maar meedenken over een oeuvre van betekenis is
iets anders dan ingestuurde boeken op één na afkeuren. Onze jury koos voor het
verfijnde, tijdloze werk van Marga Minco.”*
Hoera! Eindelijk! Wat een fantastische jury! Ik heb een klein lijstje
van schrijvers die nog steeds wachten op deze bekroning, plus één die hem met
terugwerkende kracht moet krijgen.+ Uiteraard stond Marga Minco op 1. Je moet
namelijk nog leven om hem te ontvangen en Marga wordt 31 maart 99 jaar.
Bitter, Storing, Val, Glas, Leeg
Het begon in 1957 met dit motto: “Er
rijdt door mijn hoofd een trein vol joden, ik leg het verleden als een wissel
om…” (Bert Voeten, De trein, uit: De zon op mijn hand: gedichten, 1956). Dan een opdracht: ” Aan de
nagedachtenis van mijn ouders. Aan Dave en Lotte, Bettie en Hans.”
De eerste eigen regels zijn: “Het
begon op een dag, dat mijn vader zei: We gaan eens kijken of iedereen er weer
is”. Het verhaal gaat verder,
ongeveer 120 sober geschreven pagina’s. De laatste zinnen: “Ik bleef staan om te kijken naar de mensen
die uitstapten, alsof ik op iemand wachtte. Iemand met een vertrouwd gezicht,
vlak voor het mijne. Maar ik miste het geloof van mijn oom. Ze zouden nooit
terugkomen, mijn vader niet, mijn moeder niet, Bettie niet, noch Dave en
Lotte.”
Schitterend en navrant hoe vanaf motto, opdracht, en beginregels het onafwendbare einde is opgeschreven. Ik
heb het over Het bittere Kruid, een kleine kroniek, het debuut van Marga
Minco. Het boek verscheen in een voor die tijd ongehoord hoge oplage (10.000
exemplaren) en werd meteen opgenomen in
de canon van de Nederlandse literatuur. Nog steeds leverbaar en misschien wel 1
miljoen exemplaren verkocht. Bijna iedereen komt er op de middelbare school mee
in aanraking.
Het bittere
kruid is, als alle boeken van Marga Minco bedrieglijk eenvoudig en bescheiden
van omvang. Geen woord teveel, en ingehouden weergave van emoties. Het drama
achter het verhaal is altijd onvoorstelbaar groot. Vanaf Het bittere kruid, Een leeg huis, De andere kant, De glazen brug tot
Nagelaten dagen en Storing heeft Marga Minco ons zo nu en dan laten weten
hoe zij haar grote verdriet heeft verwerkt. Ik besef dat ik een grote tragiek
zeer ongelukkig verwoord.
Klein oeuvre, grote gevolgen
Het is al heel vaak beschreven: Marga Minco heeft ondanks haar bescheiden
oeuvre een grote invloed op het leesgedrag van een paar generaties. Marga Minco
leidt een teruggetrokken leven, al heel lang. Maar haar maatschappelijke
betrokkenheid is groot. Tot op hoge leeftijd gaf ze geregeld lezingen. Ze
schreef voor de Nationale Herdenking van 2008 nog een tekst, Een sprong in de tijd.
Ik las Minco’s boeken veel te laat. Dat werkelijk iedereen Het bittere kruid las omdat het zo lekker dun was, zat me
dwars. Dan las ik het liever niet. Met haar comeback
in 1983, De val, was het gedaan met dit bizarre niet-leesgedrag. Daarna
De glazen brug (1986), een van de beste Boekenweekgeschenken
ooit, gevolgd door alles wat ik maar kon vinden van haar. Wat een fantastische
schrijfster.
Nogmaals Franca Treur, met de jury bij Minco thuis om de P.C.Hooftprijs
alvast uit te reiken, want ja, ze is zo oud…: “Van iedereen (aanwezig) had
zij de grappigste speech, die er alleen wat moeilijk uitkwam omdat ze haar
eigen stem niet meer hoorde. Het ging over de plekken waar haar verhalen waren
ontstaan, het Witsenhuis aan het Amsterdamse Oosterpark en haar huidige huis
daar vlakbij, toevallig naast dat van haar uitgever, zodat ze de getypte
velletjes over de heg kon inleveren.”
In 2010 verscheen Achter de muur,
verzamelde verhalen, opgedragen aan haar dochters Bettie en Jessica Voeten,
inderdaad dochters van Bert, de man van het motto, zelf dichter en vertaler van
Molière- en Shakespeare.
Daarom, na dit kleine eerbetoon aan Marga Minco, Huwelijk, uiteraard
van Bert Voeten (1918-1992).
Huwelijk
Jij overnacht in mijn longen//Ik overnacht onder je huid./Jij draagt me
door heel je lichaam/ in je aders en slagaders;/ik adem je in en uit, /ik speel
met je in mijn borstkas, /ik koester je op mijn tong.//Jij loopt mij rond te
zingen/ met de julikeur op je wangen;/en ik, wanneer de dagen/ teveel geluk
laten zien,/ik houd je soms gevangen/ met mijn lippen vast op elkaar.
Leo Willemse
* Trouw,26 januari 2019
+ 1. Maarten ‘t Hart 2. Jeroen Brouwers
3. Toon Tellegen en dan nog Louis Couperus (1863-1923)
Reacties
Een reactie posten