Maand van de Geschiedenis: Nelleke Noordervliet

Het verleden als uitdaging

Nelleke Noordervliet (1945) is de auteur van het voor de Maand van de Geschiedenis (oktober 2018) geschreven essay Door met de strijd:Nederland en Opstand. Een betere keus  had men nauwelijks kunnen maken.

Wat je ook leest van Nelleke Noordervliet - romans, verhalen, opstellen, bijschriften- het verleden is altijd aanwezig. Niet alleen omdat ze een aantal voortreffelijke historische romans publiceerde, maar ook omdat de hoofdpersonen in haar in het “nu” spelende boeken geconfronteerd worden met hun verleden.

Lees eens de eigentijdse jaren ‘90 roman Uit het paradijs (1997). Het motto is meteen raak: “Nothing can take the past away: the past grows gradually around one like a placenta for dying.” (John Berger) Het verhaal is een maalstroom vol gebeurtenissen, met de eigen geschiedenis als terugkerend motief. Een zinderend boek, spelend in een milieu van rijk geworden rubberplanters in Belgisch Congo, met ingewikkelde familieverhoudingen die met duivels plezier door Noordervliet beetje bij beetje worden prijsgegeven. Het mooie is natuurlijk dat ‘Congo’ voor onze zuiderburen voor eenzelfde trauma heeft gezorgd als de onafhankelijkheid van Indonesië in Nederland, dus dat kan je dan op elkaar leggen. Daarna lees je het meesterlijke Congo van David van Reybroeck en je bent helemaal bijgespijkerd. Romans hebben mij overigens nog meer historische kennis bijgebracht dan non-fictie- al zijn ze natuurlijk wel bedacht. Nelleke Noordervliet bewijst dat in 2012 nog met de lijvige roman Vrij Man. Via haar fictieve hoofdpersonage, de 17e-eeuwse arts en jurist Menno Molenaar, ontdekt de schrijfster veel over het leven in de Gouden Eeuw, en ze deelt al die kennis gul met ons.

Opvolgster van Hella Haasse?

Nelleke Noordervliet beoefent beide genres, en dat doet ze met volle inzet
en ook -vind ik- flamboyant. Noordervliet is de moderne uitgave van Hella S.Haasse. Gefascineerd door het verleden, maar ook met verhulde zelfonderzoeken in eigentijdse romans. Haasse blijft altijd keurig formuleren, maar is daarom niet minder openhartig!; lees De Ingewijden, of De Meermin. Noordervliet gaat verder: steviger, ongepolijster, met een spervuur aan beelden en vergelijkingen. Misschien was  Haasse origineler in het bedenken van nieuwe vormen van schrijven, denk aan Heren van de thee of het boek over Joan-Derk van der Capellen, Schaduwbeeld of het geheim van Appeltern. Noordervliet kiest òf voor een roman, òf voor non-fictie, en is daarbinnen dan wel heel origineel.

Stroom van boeken

Nelleke Noordervliet debuteerde betrekkelijk laat, op 42-jarige leeftijd. Maar toen Tine, haar gefictionaliseerde biografie van Multatuli eerste vrouw succesvol was, kwam er een stroom aan boeken los. Millemorti, bijvoorbeeld: een Alpendorp wordt getroffen door een modderstroom. Vergelijkbaar met Tot waar zal ik je brengen  van Anton Koolhaas, ook even dramatisch van opzet.  Het oog van de engel volgde; daarin worden we meegenomen in de draaikolken van de Franse Revolutie, met een sterke vrouw in de hoofdrol, die ook nog eens hartveroverend loenst. En nu moet u eens goed naar een foto van de mooie, sterke vrouw Nelleke Noordervliet kijken! Het kan best, autobiografisch schrijven in een historische roman.